۱۳۹۷ فروردین ۲, پنجشنبه

ده (۱۰) " گوهر" خانم در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران

در عرصه ی سیاست
★ گوهر تابان: که واژه ی دیگر آن اِمِتیس و واژهٔ اوستایی آن هومئیتی می باشد نام دختر دو تن از پادشاهان ایران باستان (هووخشتره و خشایار شاه) بود. هووخشتره (پادشاه ماد) برای استوار سازی اتحاد خود با نَبوپَلَّسَر شاه بابِل دختر خود را به همسری پسر نبوپلسر یعنی بخت ‌النصر دوم درآورد. گوهر تابان از زندگی در جلگه ی میان ‌رودان دلگیر شد و برای کوه‌ های بلند میهنش دلتنگی بسیار کرد. از این رو بُخت‌النصر دوم به عنوان هدیه برای همسرش دستور ساختن باغ ‌های معلق بابل را داد تا بلندای دیوار های آن برای گوهر تابان (اِمِتیس) حکم کوهساران را داشته باشد. از گوهر تابان (اِمِتیس) دختر خشایار شاه (پادشاه هخامنشی) آگاهی های زیادی در دست نیست
★ گوهر بانو ندیمه ی دختر یزدگرد سوم: بنا به اعتقادات و روایات متعدد، زمان حمله مسلمانان به ایران که با سقوط پادشاه ساسانی وقت (یزدگرد سوم) انجامید، نیک بانو دختر شاه همراه با ندیمه های خود از دست مسلمانان فرار کرد و به سمت اردکان یزد آمد و در میان کوه مخفی و ناپدید شد و این محل به عنوان زیارتگاه زرتشتیان قرار گرفت . یکی از ندیمه های نیک بانو به نام گوهر بانو (مروارید) نیز در چند کیلومتری وی مدفون است که با نام پیر هریشت معروف است.
★ ملکه گوهرشاد بیگم (۷۸۰ - ۸۶۱ قمری): معروف به گوهرشاد آغا مهدعلیا٬ یکی از اشراف زنان خراسان و از نامداران و سیاستمداران دوره ی تیموریان است. او زنی بسیار نیکوکار، ثروتمند، ادب دوست، هنرپرور، خردمند و باسیاست بود. گوهرشادبیگم همسر سلطان شاهرخ تیموری بود که پس از پدرش امیر تیمور، به مدت ۴۳ سال بر مناطق وسیعی از ایران و افغانستان حکمرانی کرد و توسط او در سال ۱۴۰۵ م پایتخت تیموریان از سمرقند به هرات منتقل شد.
★ ماهرخ گوهرشناس (۱۲۸۸–۱۳۵۷ قمری): دختر میرزاجعفر تاجر و از زنان مؤثر در روند جنبش مشروطه ی ایران بود. برای اولین بار گروهی از بانوان را برای مخالفت با ورود اجناس خارجی گرد هم آورد و تظاهراتی براه انداخت سپس رهبری جنبش زنان در مخالفت با قرارداد تقسیم ایران (قرارداد ۱۹۰۷ میلادی) را عهده دار بود. دوسال بعد یعنی در سال ۱۳۲۸ قمری رسماً عضو انجمن مخدرات وطن گردید که بیش از ۶۰ نفر عضو رسمی داشت. در سال ۱۳۲۹ قمری علی‌رغم فشارها و مخالفت‌های اطرافیان، مدرسه ی ترقی را در خیابان ظهیرالدوله تأسیس نمود. این اولین مدرسه مختلط در ایران بود که دختران و پسران در یک کلاس درس می‌ خواندند و در آن معلمین مرد و زن تدریس می‌ کردند. بعد از سه سال که از تاَسیس مدرسه ‌گذشت، این مدرسه ۸۶ دانش آموز داشت که حدود یک سوم آن‌ها رایگان تحصیل می‌کردند. این بانوی ترقی خواه درسال ۱۳۱۷ شمسی برابر با ۱۳۵۷ قمری وفات یافت.
★ گوهر عشقی: مادر "ستار بهشتی'، وبلاگ‌ نویس ایرانی که در آبان ۱۳۹۱ زیر شکنجه ماموران پلیس فتا جان سپرد. او پس از مرگ فرزندش کوشش بسیاری نمود تا قاتل ستار را به محاکمه بکشاند. وی علی‌رغم تهدیدهای نیروهای امنیتی، مرگ پسرش را به موضوعی رسانه‌ای تبدیل نمود و باعث جنجال گسترده‌ای در نظام سیاسی حاکم بر ایران گردید. گوهر عشقی در ۱۷ اسفندماه ۱۳۹۲ در سفارت اتریش در ایران با "کاترین اشتون" مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار نمود. در این دیدار کاترین اشتون پس از شنیدن صحبت ‌های گوهر عشقی، خطاب به وی گفت: "من خودم یک مادر هستم و می‌فهمم شما چه می‌کشید".
★ گوهر الشریعه دستغیب (۱۳۱۴ در شیراز) وی از فعالان سیاسی جناح چپ و اصلاح‌طلب است. وی نماینده تهران در دوره‌ های اول، دوم و سوم ِ مجلس شورای اسلامی بوده‌است. دستغیب در انتخابات مجلس ششم در فهرست جبهه مشارکت، مجمع روحانیون مبارز و چند گروه اصلاح‌طلب دیگر قرار داشت اما موفق به ورود به مجلس نشد. وی در انتخابات مجلس هفتم هم نامزد شده بود که در اعتراض به رد صلاحیت گسترده کاندیداهای اصلاح‌طلب اعلام انصراف کرد. گوهر الشریعه دستغیب از خاندان دستغیب شیرازی و مادرزن مصطفی معین وزیر علوم دولت هاشمی و خاتمی است.
در عرصه ی دانش
★ گوهر خاتون همسر مولانا: جلال‌الدین محمد مولوی، بنا به روایاتی در هجده سالگی، در شهر لارنده، به فرمان پدرش با "گوهر خاتون"، دختر خواجه شرف الدین سمرقندی ازدواج کرد. با مروری بر زندگی زنان خانواده ی مولانا، همسر و دختر و عروس وی نوع نگاه او نسبت به زنان را در می یابیم: "گوهر خاتون" همسر مولانا و پس از مرگ وی کرا خاتون، ملکه خاتون دختر وی، فاطمه خاتون عروس؛ شرف خاتون نوه اش هر یک بنا به شواهد مورد احترام خاص مولانا بوده اند. کسب دانش در نزد زنان خاندان مولانا سابقه ای طولانی داشت و لقب های زنان خاندان او همگی بر اهمیت و بزرگی جایگاه آنان دلالت دارد. چه بسا که مولانا ابیات زیر را در ستایش "گوهر خاتون" سروده باشد:
آمد بهار خرم آمد نگار ما/ چون صد هزار تنگ شکر در کنار ما
آمد مهی که مجلس جان زو منورست/ تا بشکند ز باده گلگون خمار ما
شاد آمدی بیا و ملوکانه آمدی/ ای سرو گلستان چمن و لاله زار ما
پاینده باش ای مه و پاینده عمر باش/ در بیشه جهان ز برای شکار ما
دریا به جوش از تو که بی‌مثل گوهری/ کهسار در خروش که ای یار غار ما... 
گوهر خاتون مادر بهاءالدین محمد معروف به "سلطان وَلَد" بود. سلطان وَلَد متخلص به ولد (زاده ی حدود ۶۰۵ ش در لارنده - درگذشته ۶۹۱ ش در قونیه) فرزند بزرگ جلال‌الدین محمد مولوی (مولانا) و جانشین و خلیفهٔ او در طریقه مولویه است. مولانا سلطان ولد را بسیار دوست داشت زیرا همین فرزند او بود که راه پدر را در پیش گرفت و بسیاری از آداب خانقاهی طریقت مولویه را گسترش داد.
★ گوهربانو جمشیدی: در سال ۱۲۸۷خورشیدی از اسفندیار و دولت جمشیدی در کرمان زاده شد و تا دریافت دیپلم در همین شهر زندگی کرد، سپس به تهران رفت و در آموزشگاه عالی مامایی و در بیمارستان زنان زیر نظر استاد دکتر «جهانشاه صالح» کارشناسی مامایی دریافت کرد و در سال ۱۳۲۲خورشیدی آموزش خود را به پایان رساند. او آموزش‌های خود را ادامه داد تا به درجه‌ی کارشناسی رسید. آن‌گاه به کرمان بازگشت و خدمت خود را در بهداری کرمان آغاز نمود. در آغاز ورود به کرمان، هیچ بیمارستانی برای زنان وجود نداشت. آرام‌آرام با تلاش او بیمارستان‌های بسیاری ساخته شد. گوهربانو که به عنوان «خانم جمشیدی» نزد کرمانی‌ها شناخته شده است، نخستین مامای آموزش‌دیده‌ی این شهر بود و پیش از او همه‌ی زایمان‌ها توسط مسن‌های باتجربه و در خانه انجام می‌شد. ولی با آمدن این کارشناس مامایی، دگرگونی بزرگی در زاده‌شدن نوزادان در ۶۰ سال پیش به‌وجود آمد.... مرگ وی بر اثر سکته‌ی قلبی در روز ۲۱ امرداد ۱۳۷۸ خورشیدی روی داد. در آیین خاکسپاری وی، جامعه زرتشتیان کرمان شاهد جمعیت بیش از اندازه در آرامگاه بودند.
در عرصه ی هنر
★ گوهرشاد دختر میرعماد حسنی سیفی قزوینی: از خوشنویسان و نستعلیق نویسان پرآوازه سده یازدهم قمری است. او آموختن خط را از نوجوانی آغاز کرد و نستعلیق را نزد پدر آموخت و از زبردست ‌ترین زنان خوشنویس شد. او شاعر و اهل طنز نیز بود و پدر او را حرمت بسیار می‌نهاد. گوهرشاد همسر یکی از خوشنویسان صاحب ‌نام آن زمان، به‌نام میرمحمد علی ملقب به خدیو الخطاطین، شد و فرزندان زیادی آورد که همگی در خوشنویسی از ممتازان زمان خود بودند. گفته‌اند که گوهرشاد پس از کشته شدن پدرش سال‌ها سوگوار بود. در سال ۱۰۳۲ ق به زادگاهش قزوین رفت و در کنار برادرش میرابراهیم، مجلس تعلیم خط پدر را در زادگاهش احیا کرد و تا هنگام درگذشتش در ۱۰۳۸ ق در همان‌جا ماند. مقبره ‌ای از او شناسایی نشده‌است.
★ گوهر خیراندیش (زاده ۱ شهریور ۱۳۳۳، شیراز) بازیگر و مدرس پیشکسوت سینما، تئاتر، تلویزیون و گوینده رادیو است. وی دارای مدرک کارشناسی بازیگری و کارگردانی تئاتر از دانشکده هنرهای زیبا است. جمشید اسماعیل‌خانی همسر وی بود.
یادآوری
در گروه "گوهر" خانم های معروف ایران از این افراد نیز به ترتیب در عرصه های سیاست و دانش و هنر می توان نام برد: گوهر  ُملک (دختر ملکشاه سلجوقی) و گوهر تاج خدادادی (بنیانگذار انجمن حافظ شناسی لنجان) و گوهر قاضی‌یوا (هنرمند و بازیگر)
نگارش و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
اِمِتیس: تارنمای ویکی پدیا/ گوهر بانو: تارنمای امرداد و تارنمای کلوب/ ملکه گوهرشاد بیگم: تارنمای ویکی پدیا/ ماهرخ گوهرشناس: تارنمای ویکی پدیا/ گوهر عشقی: تارنمای ویکی پدیا/ گوهرالشریعه دستغیب: تارنمای ویکی پدیا/ گوهر خاتون همسر مولانا: تارنمای خبرگزاری فارس و تارنمای دانشنامه زن مسلمان/ سلطان وَلَد: تارنمای ویکی پدیا/ گوهربانو جمشیدی: تارنمای یاتاهو/ گوهرشاد دختر میرعماد حسنی سیفی قزوینی: تارنمای ویکی پدیا/ گوهر خیراندیش: تارنمای ویکی پدیا/ 
ارسال شده توسط در