۱۳۹۲ مهر ۲۲, دوشنبه

زنان نامدار ایران : ١١ - پروین سرلک نخستین مسئول برنامه های ایرانی تالار رودکی



پروین سرلک در هنرستان موسیقی ایران زیر نظر و تحت آموزش استادانی چون روح الله خالقی، ابوالحسن صبا، حسین تهرانی، اصغر بهاری و تنی چند از اساتید موسیقی ایران به عنوان شاگرد اول کلاس خود در رشته موسیقی و ویولون فارغ التحصیل شد و به خدمت سازمان فرهنگ و هنر در آمد. اندکی بعد، او و تنی چند از بانوان پیشرو موسیقی ایران "گروه ارکستر بانوان هنرهای زیبا" را تشکیل دادند. وی نه تنها نوازنده ی ویولون، بلکه نخستین بانوی ایرانی قیچک نواز نیز بود. با تاسیس تلویزیون تهران توسط حبیب الله ثابت، وی از طرف وزارت فرهنگ و هنر به کالج تامپسون در اسکاتلند فرستاده شد تا "دیپلم کارگردانی در تلویزیون" را از آن خود کند. پروین سرلک پس از فارغ التحصیلی در این رشته به ایران بازگشت و به علت داشتن صدایی رسا و مسلط به گویندگی، همزمان با همکاری با ارکستر بانوان، تبدیل به گوینده ی تلوزیون تهران شد. این همکاری با تاسیس تلوزیون ملی ایران نیز ادامه داشت تا روزی که تالار رودکی در تهران افتتاح شد (سال ١٣٤٦). پروین سرلک از ابتدای گشایش تالار رودکی به سمت "مدیر برنامه های ایرانی تالار و سرپرست سازمان فولکلور ایران" در آمد. در طول مدیریت تالار رودکی کارهای بی نظیری برای اشاعه فرهنگ و موسیقی اصیل و مدرن ایرانی انجام داد. نوشتن نخستین اپرای فارسی در ایران به نام "پردیس و پریسا" که با موسیقی بی همتای لوریس تک نواریان همراه بود و داستان رقص "رونما" را می توان از کارهای بزرگ پروین سرلک دانست. وی یکی دو سال قبل از انقلاب و همزمان با مدیریت برنانه های ایرانی تالار رودکی به سمت مدیر کل حفظ و اشاعه موسیقی اصیل منصوب شد. این خدمات تا سال ١٣۵٧ نیز ادامه داشت ولی با شروع انقلاب همه ی مقامات رسمی از وی سلب گردید و ناچار خانه نشین شد. پروین سرلک اکنون در جنوب کالیفرنیا زندگی می کند

اپرای فارسی "پردیس و پریسا" : همراه با موسیقی لوریس تک نواریان 

داستان رقص "رونما" از کارهای بزرگ پروین سرلک و درباره ی مراسم عقد و ازدواج و رونمایی از عروس در زمان قاجار است که تا مدت ها پس از انقراض این سلسله هنوز در ایران رایج بوده است : منابع گوناگون

فیلم "رقص رونما" محصول ۱۹۷۱ ایران ساخته ی هوشنگ شفتی یکی از فیلم های برگزیده ی ششمین جشنواره ی مستقل فیلم های ایرانی (روزهای ۲۸ و ۲۹ سپتامبر ٢٠١٣ در انستیتوی هنر شهر سان فرانسیسکو) بود: "این فیلم که درطول چند دهه در بایگانی فیلم های ایرانی خاک خورده است با گذشت ۴۰ سال هنوز هم دیدنی است."

بعضی از برنامه های پروین سرلک در تالار رودکی (قبل از انقلاب ١٣۵٧) : برنامه هایی که در این ویدیو ها عرضه شده است حاصل زحمات شبانه روزی مدیر برنامه های ایرانی تالار رودکی "پروین سرلک" و کوریوگرافی بی نظیر "رابرت دو وارن" انگلیسی است. کارگردان و نویسنده رقص رونما "پروین" سرلک بود که بی نظیرترین اثر گروه فولکلور را در تالار رودکی بجای گذاشت.
و
و

خاطرات پروین سرلک از فرامرز پایور : پروین سرلک، از دانش آموختگان قدیم موسیقی است که در کنار دیگر بانوان پر سابقه ی این عرصه، همچون ارفع اطرایی تجربه همکاری و فراگیری از مکتب بزرگان این هنر را داشته است... تجربیات و آموخته های پروین سرلک، می تواند نکات بسیاری را به ویژه در مورد مکتب فرامرز پایور روشن کند. http://faramarzpayvar.persianblog.ir/post/37/
فرامرز پایور (۲۱ بهمن ۱۳۱۱ - ۱۸ آذر ۱۳۸۸) : استاد برجستهٔ موسیقی ایرانی، آهنگساز، مدرس و نوازنده ی سرشناس سنتور بود. وی یکی از تأثیرگذار ترین چهره‌ های موسیقی ایرانی و بزرگ ‌ترین پایه ‌گذار گروه ‌نوازی در موسیقی سنتی ایرانی بوده ‌است

در سال ١٣٧٩، پروین سرلک ضمن شرح خاطرات خود گفت : اول اینکه بگویم چند نفرند که این افراد در واقع خداوند انضباط هستند. یکی از این افراد، روح الله خالقی است؛ ایشان به گونه ای ما را تربیت کردند که هنوز هم تحت تأثیر تربیت ایشان هستیم. چنانچه خود من و یا هم دوره ای های من، حتی خلف وعده هم نمی کنیم. غیر از ایشان، استاد دهلوی که یک مدیر به تمام معنی هستند و باعث افتخار من است که بنده شاگرد ایشان هم بوده ام. اما مسئله ی انضباط استاد پایور چیز دیگری ست. سفرهای مختلفی در خدمت ایشان داشته ام. این انسان محترم حتی یک بار هم دیده نشده است که وقت گرانبهایش را که باید صرف اجرا و یا تمرین و یا تدریس و... می کرده، صرف یک کار بیهوده بکند. به هیچ وجه وقت را به هدر نمی دادند. به طور مثال غذا خوردن ایشان، محال بود که حتی ده دقیقه بیشتر از حد معمول همیشگی طول بکشد. ایشان زمان تمرینشان همواره رأس ساعت آغاز می شد. به حدی مرتب و منظم بودند که به طور چشم بسته هم قادر به یافتن هرآنچه که می خواستند، بودند.
من سال ها مسئول تالار رودکی بودم و ایشان هم برای انجام کار تشریف می آوردند. در طول این سال ها من حتی یک بار هم ندیدم که ایشان برای یک یا دو دقیقه، دیر و یا زود تشریف بیاورند. همیشه رأس ساعت مقرر برای برنامه حاضر بودند. خاطرم هست در طی مسافرتی که در خدمت این استاد ارجمند بودیم که البته آقای هوشنگ ظریف و همسرشان خانم پروین صالح و چند تن از دیگر دوستان عزیز هم تشریف داشتند (از ذکر نام محل، بنده را معذور دارید) همگی در سفارتی بودیم. از آقای پایور استدعا کردند که گروه در سفارت، سازی بنوازند. ایشان پس از مشورت با اعضای گروه، موافقت خویش را اعلام کردند. البته این کار جزو برنامه نبود، اما خوب بنا بر درخواست و خواهش سفیر، ایشان لطف کرده و پذیرفتند. آقای پایور هم ساز زدند و گروه هم ایشان را یاری نمود. پس از اتمام و در زمان خداحافظی، آقای سفیر دست در جیب خود نمودند و دو سکه ی پنج پهلوی در دست استاد پایور گذاشتند و گفتند این را به عنوان کادو قبول بفرمایید. استاد دست آن آقا را باز کردند و با عصبانیت سکه ها را کف دست ایشان گذاشتند و فرمودند که: « آقا شما مطرب دعوت نکرده اید، این گروهی را که مشاهده می کنید، از هنرمندان شایسته ی ایران هستند. این گروه، سفیر ارزنده ی هنر موسیقی ایرانی است، شما انعام خویش را به کس دیگری بدهید!»
من وقتی به تهران رسیدم، بلافاصله از من توضیح خواستند. از من پرسیدند آیا آقای پایور چنین کاری کرده اند؟ بنده در جواب گفتم صد درصد ایشان این کار را کرده اند. حتی خود ایشان به من گفتند: « خانم سرلک اگر از شما سوال شد، در جواب هر آنچه اتفاق افتاده است بگویید. اگر این اتفاق سبب شود که مرا کنار بگذارند، هیچ اشکالی وجود نخواهد داشت، اما در عوض این راه برای بقیه باز می شود و دیگران متوجه می شوند که باید برای موسیقی سنتی ایران، ارزش قائل باشند».
بازهم به خاطر دارم که در هندوستان و در کاخ ریاست جمهوری، در سالن بزرگ که دیوار هایش با اشعار حافظ و تزئینات دیگر مزین شده بود، برنامه داشتیم. وقتی استاد پایور برنامه را شروع کردند، متوجه شدند که جناب رئیس جمهور با یک نفر مشغول صحبت است. جناب سفیر ایران هم در طرف دیگر نشسته بود. استاد، مقدمه را زده بودند، اما وقتی دیدند که رئیس جمهور با کسی در حال صحبت هستند، مضراب ها را زمین گذاشتند و دست از نواختن برداشتند (با توجه به اینکه ممکن بود سر این مسئله، روابط دو مملکت به هم بخورد) ایشان بعدا اذعان داشتند که هنر و هنرمند دارای احترام است. هیچ کس در زمانی که ساز زده می شود، حق انجام هیچ کاری جز گوش کردن را ندارد.
بله عرض می کردم، وقتی استاد دست از نواختن برداشتند، از سکوتی که برقرار شد، رئیس جمهور و دیگران متوجه شدند و همه به دنبال علت می گشتند. سفیر ایران بلند شد و گفت که استاد چه اتفاقی افتاده است؟ استاد در جواب فرمودند که: « آقا ما در حال اجرای برنامه هستیم. ما به اینجا نیامده ایم که کسی با کسی حرف بزند» و خلاصه آنقدر عذرخواهی به عمل آمد تا ایشان راضی به ادامه برنامه شدند: نقل از مجله هنر موسیقی،شماره ١٧ ،سال سوم، فروردین و اردیبهشت ١٣٧٩ http://faramarzpayvar.persianblog.ir/post/37/

همکاری پروین سرلک با پروین صالح : پروین صالح نوازنده قیچک و کمانچه است . در این مصاحبه که چند سال پیش تو سط مجله هنر موسیقی منتشر شده پروین صالح روند کار هنری خود را تشریح کرده است: «راجع به اولین کنسرت هایم باید از اجراهایی که در هنرستان داشتیم، یاد کنم. در اولین کنسرتی که شرکت داشتم دوستان عزیزی مثل سیمین، گلنوش خالقی، خانم شیخ نیا، ژاله صدری افشار، ارفع اطرایی، شهین و مهین زرین پنجه، پروین سرلک، گیتی وزیر تبار، هم حضور داشتند» : مجله هنر موسیقی شماره ١۵

مجموعه ی تالار رودکی در اصل شامل دو تالار می‌شد. بعد از انقلاب ۵۷ تالار بزرگ‌تر رابه تالار وحدت و تالار کوچک‌تر را به تالار رودکی تغییر نام دادند و در این تالار بیشتر کنسرت‌های موسیقی و نمایش‌های تئاتر اجرا شده‌است. تالار وحدت در تهران، در خیابان حافظ، خیابان محمد حسین شهریار قرار دارد.
همچنین نگاه کنید به تارنمای فعلی تالار رودکی:

دکتر منوچهر سعادت نوری
بخش های پیشین زنان نامدار ایران